"Słowo <inteligencja> pochodzi od łacińskiego słowa <zdolność pojmowania>, <rozum>. W psychologii jest to pojęcie odnoszące się do sprawności w zakresie czynności poznawczych, inaczej jest to zdolność do rozwiązywania problemów w praktyce,  zbiór kompetencji językowych i społecznych.

Jako pierwszy odkrywca ludzkiej inteligencji był Galton, który za Darwinem (1883) twierdził, że: <inteligencja to podstawowa zdolność umysłu, decydująca o sukcesie jednostki w walce o byt>. Galton wówczas podjął pierwsze kroki badania ludzkiej inteligencji za pomocą krótkich eksperymentów.

Prekursorem badań standaryzowanych był Binet (1905), który twierdził, że <inteligencja to zdolność do wydawania trafnych sądów w odniesieniu do problemów i sytuacji życia codziennego.> W skrócie autorzy stworzyli teorię inteligencji, która ma związek ze zdolnością reagowania na różne sytuacje życiowe, w oparciu o wiedzę poznawczą oraz struktury mózgowe odpowiedzialne za skuteczność tych reakcji."¹

Termin „inteligencja emocjonalna” został zdefiniowany przez Saloveya i Mayera (1990) jako „zbiór zdolności do poznawczej obróbki informacji emocjonalnych, w szczególności zaś do rozpoznawania i regulowania przez człowieka emocji własnych i cudzych oraz wykorzystywania ich do kierowania myśleniem i działaniem.”²

Biorąc pod uwagę definicję inteligencji emocjonalnej my jako ludzie posiadający wysoką zdolność do przyjmowania cudzej perspektywy, oceniając sytuację, rozpoznając swój stan emocjonalny potrafimy w odpowiedni sposób się zachować. Podejmujemy również odpowiednie decyzje oraz działania, które powinny wpłynąć korzystnie w świetle danej sytuacji. Ważnym aspektem jest znajomość emocji złożonych, będących składnikiem wielu różnorodnych emocji. Ponadto potrzebna jest do tego wiedza, która pozwala nam ocenić, jak dana emocja wpływa na nasz stan i zachowanie. Wyrażanie swoich emocji czy uczuć w sposób wyrazisty podkreśla ich występowanie.

Na przykład:

„Pan Janek jest zdenerwowany z powodu spóźnienia swojego klienta, oczekiwał, że przyjdzie na czas. Natychmiast ma ochotę mu powiedzieć po przyjściu, że go zdenerwował. Jednak gdy klient się pojawia pan Janek mówi mu spokojnie, że czekał długo i nie lubi jak się klienci spóźniają, dlatego prosi o punktualność. Klient przeprasza go i obiecuje, że więcej tego nie zrobi.”

Przykładowa sytuacja pokazuje, że pan Janek nie ma zamiaru ukryć swojego zdenerwowania i rozczarowania spóźnieniem klienta, lecz w inteligentny sposób wykorzystuje swoje możliwości do regulacji emocji, postanawia skonfrontować problem w łagodny i dość wymowny sposób. Klient zaś odbiera komunikat jako zwrócenie uwagi na jego „spóźnialstwo”. Pojawiają się w nim wyrzuty sumienia, po czym obiecuje, że nie będzie się więcej spóźniać.

Kolejny przykład:

„Pani Maria ma męża i trójkę dzieci, dużo czasu spędza poza domem, bo pracuje w delegacji. Za każdym razem, gdy wraca do rodziny zastaje bałagan oraz chaos. Z biegiem czasu staje się bardziej zmęczona tą sytuacją, bo musi sprzątać za każdym razem, pomimo próśb na temat bieżącego utrzymywania porządku. Pewnego dnia wracając do domu i widząc ten sam widok postanawia zachować się konsekwentnie. Nie posprząta ani jednego pomieszczenia, idąc do pobliskiej restauracji, by zjeść. Napisze kartkę: <Wróciłam, jestem na mieście, proszę, by po moim powrocie było posprzątane, wówczas  zostanie przygotowana kolacja>. Rodzina zaskoczona całą sytuacją uświadomiła sobie, że mama nie lubi bałaganu, zażenowani posprzątali całe mieszkanie.”

Inteligencja emocjonalna dotyczy każdej kłopotliwej sytuacji, z której należy wybrnąć w odpowiedni sposób tak, by pokazać swoje uczucia, ale nie urazić tym innych, a tym bardziej nie wyrządzając im krzywdy.

To, w jaki sposób ze sobą rozmawiamy w gronie najbliższych, czy w pracy ze swoimi współpracownikami, jak reagujemy na ich zachowanie lub rozwiązujemy problemy wykorzystujemy do tego swoją inteligencję emocjonalną. Mając wiedzę na ten temat możemy wykorzystywać swój potencjał do negocjacji w pracy, czy w szkole. Wiele osób o wysokiej inteligencji emocjonalnej pracuje na prestiżowych stanowiskach.

„Osoby, które mają wysoki poziom inteligencji emocjonalnej jak badania wskazują mają większą odporność organizmu, są mniej zestresowane, mają lepsze samopoczucie (Salovey, 2001) (…)” Ponadto: „są mniej narażone na uzależnienia, ponieważ lepiej odczytują intencje innych ludzi i umieją rozpoznawać presję wywieraną na nich przez innych, a co za tym idzie mniej się poddają.”³

Warto pracować nad swoją inteligencją emocjonalną, podnosić jej poziom, korzystać ze specjalistycznej literatury, działać prewencyjnie, korzystając z psychoterapii. Świadomość swoich emocji, umiejętność ich regulacji oraz zdolność do empatii i oceny sytuacji w sposób obiektywny sprzyja zdolnościom w kierunku rozwijania inteligencji emocjonalnej.

Autor: psycholog Joanna Cholewa

Literatura:

¹Encyklopedia PWN; encykloepdia.pwn.pl; za: Nęcka 1994, Strealu 1997.

²A. Matczak, K. Knopp „Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka”, Wydawnictwo Stowarzyszenia Filomatów, 2013

³K. Knopp, „Rola inteligencji emocjonalnej w życiu człowieka”, Studia Psychologica 2006.