Coraz częściej słyszę w gabinecie, że wychowanie dzieci jest bardzo trudne oraz stanowi współczesny problem. Kobiety wchodzące w role matek robiące karierę zawodową lub spełniające się w innych dziedzinach życia nie potrafią pogodzić swoich zajęć z macierzyństwem.

Jak wygląda współczesne macierzyństwo?

Według psychologów profesora Zimbardo i Gerriga rola matki sprowadza się do wzorca zachowań oczekiwanych od osoby znajdującej się w danej sytuacji, z uwzględnieniem kontekstu kulturowego i społecznego. Pozostali psychologowie rolę matki umiejscawiają w kategoriach: tożsamościowych jako centralną cechę kobiecości, spełniania zadań rozwojowych  i samorealizacji. Jednakże ze względu na zmiany funkcjonowania kobiet w życiu prywatnym i publicznym coraz częściej mówi się o dynamice oczekiwań i norm społecznych oraz stereotypów dotyczących matek (Budrowska i in.).

W literaturze psychologicznej rola matki opisywana jest głównie poprzez pryzmat postawy wobec dziecka. Profesor Ziemska definiuje postawę macierzyńską jako tendencje do zachowania się wobec dziecka w specyficzny sposób. Składają się na to różne komponenty: uczuciowy, myślowy, działaniowy. Kobieta jako matka realizuje swoje cele wychowawcze w sposób werbalny wyrażając swoje wypowiedzi, okazując emocje oraz wykonywanie określonych działań dla dodatnich skutków.

Jak wiemy postawy rodzicielskie są elastyczne, dopasowane do etapu rozwoju dziecka oraz jego potrzeb. Coraz częściej zatem powstawały dylematy nad efektywnością pracy wychowawczej, poniekąd sprowadzanej do pojęć: „idealna matka”,  „dobra matka” stanowiące problem i rodzące lęk przed niepowodzeniem w macierzyństwie, kalkulacja macierzyństwa, syndrom wypalenia matki we wczesnym etapie macierzyństwa, nakaz macierzyństwa vs presja a także paradoks socjalistyczny kobiet (Budrowska i in.).

Współczesne wskaźniki sprowadzają rolę matki to świadomej decyzji określanej niejako zorientowanie na rozwój dziecka, wzrost znaczenia dziecka oraz jego podmiotowości w populacji. Nowoczesne macierzyństwo pojmowane jest jako akt woli i indywidualna decyzja wynikająca z potrzeby samorealizacji, niż jako obowiązek wobec społeczeństwa czy zaspokojenie instynktu macierzyńskiego. W tym przypadku można mówić o zaangażowania do tej roli rozumiane jako koncentracja na zadaniach (Budrowska i in.).

Jak współczesne kobiety Polki rozumieją rolę matki?

Rola matki przez współczesne Polki postrzegana jest głównie jako ciężka praca wykonywana za darmo (Wojciechowska i in.). Stąd też kobiety są mniej chętne, aby realizować model idealnej matki, której bezwzględnym zadaniem jest sprawowanie ciągłej opieki nad dzieckiem, przeznaczanie na ten cel ogromnej ilości czasu, energii i pieniędzy, przedkładanie potrzeb dziecka nad swoje, systematyczne zdobywanie wiedzy na temat rozwoju dziecka oraz odpowiedzialne wcielanie w życie fachowych zaleceń i nabytych umiejętności wychowawczych (Titkow i in.). Wiedza zdobywana przez kobiety – matki – Polki gł,ównie zdobywana jest na Internecie, w celu poszukiwania najnowszych informacji i wsparcia ze strony innych kobiet. Nie mniej jednak ta postawa jest ciekawa wobec problemów, które mogą być do siebie bardzo podobne. Tym samym przełamują barierę izolacji oraz nadmiernego obciążenia wychowaniem dzieci oraz powołują się na wiedzę ekspercką. Nowa rola matki w Polsce staje się upublicznieniem doświadczenia tej roli poprzez wyznania znanych osób, blogi parentigowe i fora internetowe, debaty publiczne na temat macierzyństwa czy kampanie społeczne. Sprowadza się do powstania nowego modelu macierzyństwa, kó™re przekształcają dotychczasowy wzorzec matki Polki (Olcoń-Kubicka i in.).

Nowy model matki Polki

Nowa rola matki we współczesnym świecie to przede wszystkim eksperyment, który posiada dodatnie skutki wychowawcze. Odziaływania te skierowane są w stronę akceptacji dziecka, współdziałania z dzieckiem, dawania rozumnej swobody, uznania praw dziecka. Najczęściej te kobiety sięgają po porady eksperckie i skupiają się na indywidualnych potrzebach dzieci. Natomiast chwiejność w postaci dwóch sprzecznych działań: nadmiernej koncentracji na dziecku vs nadmiernego dystansu uczuciowego występuje w badanej grupie społecznej. Ten problem nadal występuje, wynika z wypracowanej postawy rodzicielskiej, wywodzącej się poniekąd ze wzorca rodzinnego.

Autor: Joanna Cholewa, psycholog

Bibliografia: Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie SWPS; za: Uniwersytet Marii Curie- Skłodowskiej UMCS w Lublinie; Marta Maciąg- Budkowska, Teresa Rzepa: „Jaka jest idealna matka? Rozumienie roli matki przez współczesne kobiety”(2017) rozdz. XXX, str. 93