Emocje odgrywają w ludzkim życiu istotną rolę. Pełnią naprawdę bardzo istotne funkcje, bez których byłoby nam zdecydowanie ciężej. Przyjrzyjmy się tej kwestii dokładniej...

Emocje motywują do działania i przygotowują do niego organizm. Na przykład osoba czująca strach jest zmotywowana do tego, by nie zbliżać się do obiektu swoich obaw lub w szczególnie ostrożny sposób z nim postępować. Natomiast gniew mobilizuje wszystkie siły, by człowiek mógł sprawniej bronić siebie i swoich bliskich w razie ataku, albo stać na straży ważnych wartości, gdy są zagrożone. 

Emocje pozwalają nam lepiej orientować się w sytuacji. Wiemy, czy coś się nam podoba, jeśli towarzyszą temu pozytywne emocje lub w perspektywie mogą się pojawić. Reakcje emocjonalne mówią również nam coś o poziomie zaspokojenia naszych potrzeb. Stajemy się bardziej podatni na lęk i niepokój, jeśli pewne nasze potrzeby nie są zaspokajane regularnie, w odpowiedni sposób. Możemy też być rozdrażnieni, gdy coś działa nam na nerwy albo znudzeni, gdy brakuje nam odpowiedniej stymulacji. Dzięki temu szybko orientujemy się, że należy podjąć działania, aby zmienić dany stan rzeczy na lepszy.

Emocje pełnią także funkcję komunikacyjną. Uśmiech na naszej twarzy sygnalizuje innym, że jesteśmy radośni i cieszy nas, iż kogoś spotkaliśmy. Smutek sygnalizuje, że możemy potrzebować troski, wsparcia czy uwagi albo że zostaliśmy czegoś pozbawieni. Emocje komunikują coś nie tylko innym ludziom, ale także nam samym. Na myśl o utracie związku możemy poczuć przygnębienie lub strach, co sygnalizuje, że dana relacja najwyraźniej jest dla nas ważna. 

Emocje przeżywamy tylko w chwili, kiedy je odczuwamy, ale sama perspektywa doświadczenia danej emocji także na nas wpływa. Na przykład świadomość tego, jak bardzo będziemy się wstydzić, jeśli się skompromitujemy, sprawia, że staramy się wykonywać swoje obowiązki z należytą starannością i żyć w zgodzie z normami uznanymi w danym środowisku. 

Ponadto poszczególne emocje mają specyficzne dla siebie funkcje. Oto kilka przykładów.

Ciekawością reagujemy w sytuacji braku pewnych informacji, które wydają się nam potrzebne lub wartościowe, ważne i godne posiadania. Skłania nas do zgłębiania pewnych spraw, uczenia się, poddawania refleksji oraz analizom niektórych aspektów naszego funkcjonowania i postępowania innych.

1. Gabriela poczuła ciekawość, kiedy pewna znajoma nie odpowiedziała no to, iż powiedziała do niej „cześć”, gdy mijały się na ulicy. Postanowiła przy najbliższej okazji zapytać ją, dlaczego tak postąpiła. 
2. Robert poczuł ciekawość, gdy podczas pieszej wędrówki dostrzegł jakąś budowlę na horyzoncie, więc postanowił tam podejść, żeby to sprawdzić. 
3. Dominika poczuła ciekawość, gdy natknęła się na mężczyznę, który wydał jej się interesujący. Postanowiła go lepiej poznać. 
4. Dziecko poczuło ciekawość, widząc duży prezent. Postanowiło niezwłocznie go otworzyć, aby dowiedzieć się, co jest w środku!   

Gniewem reagujemy, kiedy coś utrudnia nam osiąganie ważnych celów, przeszkadza w realizacji planów albo zagraża w sposób wymagający sprawnej samoobrony, kategorycznej odpowiedzi, kontroli.

1. Wojtek poczuł gniew, kiedy jakiś nieznajomy nieuprzejmie potraktował jego partnerkę. Od razu postanowił asertywnie mu oznajmić, że wolałby, aby traktował ją z należytym szacunkiem. 
2. Kasia poczuła gniew, gdy koleżanka zarzuciła jej kłamstwo. Natychmiast postanowiła bronić swojej prawdomówności, przytaczając konkretne fakty i dowody.
3. Krzysiek poczuł narastający w nim gniew, gdy ktoś zaczął z niego drwić podczas imprezy, więc zdecydował się na ciętą ripostę. 
4. Ewa poczuła gniew w stosunku do partnera po tym, gdy ją uderzył podczas kłótni. Postanowiła zapobiegać temu w przyszłości i oznajmić, że jeśli sytuacja się powtórzy, ona odejdzie i zgłosi sprawę odpowiednim służbom. 

Miłością reagujemy w perspektywie możliwości tworzenia więzi z osobami, podmiotami, które mogą pozwolić nam na realizację ewolucyjnych celów, przetrwanie, bezpieczeństwo, dobrostan. Skłania nas do bliskości, przywiązania i wzajemnej troski.

1. Paulina poczuła miłość do partnera, kiedy elegancko ubrany obdarował ją kwiatami z okazji urodzin, więc poczuła chęć, by spędzać z nim jak najwięcej czasu i być dla niego wspaniałą partnerką.
2. Michał poczuł miłość, gdy jego synek próbował chodzić w jego butach, więc zapragnął być dla malca jak najlepszym ojcem i spędzać z nim dużo czasu.  
3. Norbert poczuł miłość, kiedy jego partnerka zdecydowała się go wspierać w trudnej sytuacji, zamiast uciec przed problemami odchodząc do innego mężczyzny. 
4. Anastazja czuła miłość, ilekroć jej ukochane zwierzątko domowe radośnie witało ją w drzwiach. 

Nadzieja pojawia się, gdy potrzebujemy zmiany niekorzystnej sytuacji, w której się znaleźliśmy. Skłania nas do tego, by się nie poddawać, lecz podejmować wysiłki w celu zmienienia swojego położenia na lepsze. 

1. Natalia poczuła nadzieję, gdy dowiedziała się, że trwają prace nad nowymi sposobami leczenia przykrej dolegliwości, z którą zmaga się od lat. Postanowiła śledzić wiadomości na ten temat, żeby być na bieżąco. 
2. Karolina poczuła nadzieję, gdy usłyszała od terapeutki, że istnieją odznaczające się sporą skutecznością procedury leczenia jej dolegliwości psychicznych. Postanowiła jak najbardziej przykładać się do pracy nad sobą w trakcie psychoterapii.
3. Bezrobotny Wojtek poczuł nadzieję, gdy został zaproszony na rozmowę w sprawie pracy. Postanowił poczytać o danej firmie i jak najlepiej przygotować się do tego spotkania. 
4. Anna poczuła nadzieję, gdy pomyślała, że pomimo choroby i tak może doświadczyć jeszcze wiele różnych satysfakcjonujących oraz dających radość sytuacji. Postanowiła być na nie otwarta i aktywnie ich poszukiwać. 

Nostalgią reagujemy wspominając z sentymentem przeszłość. Jest raczej przyjemną emocją, choć jest w niej również odrobina goryczy. W końcu dotyczy czegoś, co już bezpowrotnie minęło. Sprawia, że dostrzegamy w życiu głębszy sens, robi ciepło na sercu oraz poprawia humor, a przez to przynosi ulgę w cięższych chwilach. Inaczej patrząc na pewne aspekty dotychczasowego życia skłonni jesteśmy bardziej optymistycznie rozpatrywać teraźniejszość i spoglądać w przyszłość. Widzimy te odcinki czasu jako potencjalne źródła doświadczeń, które po latach można z przyjemnością wspominać i to jest pokrzepiające.

1. Barbara poczuła nostalgię wspominając dzieciństwo, które było wprawdzie naznaczone życiem w rodzinie z problemem alkoholowym, ale mimo wszystko obfitowało również w przyjemne chwile i dobre doświadczenia. Dzięki temu zaczęła dostrzegać więcej pozytywów także w obecnej niełatwej sytuacji. 
2. Chociaż w ostatnich tygodniach Adam często bywał przygnębiony, bo znalazł się w bardzo trudnym położeniu, doświadczanie nostalgii na myśl o tym, jakie atrakcyjne momenty w życiu zdarzało mu się miewać, poprawiało mu humor. 
3. Będąc w podeszłym wieku Agnieszka poczuła nostalgię na myśl o dawnych czasach, co skłoniło ją do pokrzepiającej refleksji, że nie zmarnowała życia. 

Odrazą reagujemy, kiedy coś wywołuje obrzydzenie, niechęć. Wzbudzają ją rzeczy i okoliczności, które nas odrzucają i z którymi nie chcemy mieć nic wspólnego.

1. Aneta poczuła odrazę na widok brudnej wody w basenie i postanowiła darować sobie kąpiel.
2. Widząc obrzydliwie wyglądające jedzenie Paweł poczuł odrazę i postanowił zjeść coś, co wyglądało na świeższe.   
3. Joanna uznała zachowanie chłopaka za bardzo niestosowne i poczuła odrazę, więc postanowiła szybko zakończyć randkę. 

Poczucie szczęścia pojawia się, kiedy mamy wrażenie, że dobrze spożytkowujemy dany nam w życiu czas, funkcjonując optymalnie jak na swoje możliwości. Skłania nas do kontynuowania działań, które pozwalają na doświadczanie tej tyleż przyjemnej, co ulotnej emocji.

1. Krzysztof poczuł się szczęśliwy, gdy udało mu się znakomicie zagrać pewien utwór na fortepianie, więc postanowił częściej ćwiczyć tę umiejętność. 
2. Zosia poczuła się szczęśliwa, że udało jej się dostać awans, więc postanowiła dalej przykładać się do pracy, żeby wspinać się po szczeblach kariery. 
3. Spotkanie z przyjaciółkami sprawiło, że Katarzyna poczuła się szczęśliwa, więc poczuła potrzebę częstszego widywania się z nimi, i mobilizację, żeby wziąć na siebie trud organizacji tych wydarzeń. 
4. Pracujący jako wolontariusz Wiktor poczuł się szczęśliwy, że może komuś zaoferować swoją pomoc i sprawić komuś radość.
5. Gabriela poczuła się szczęśliwa pod wpływem refleksji, że ma udane małżeństwo i dwie wspaniałe pociechy. 

Poczuciem winy reagujemy, kiedy w konkretny sposób spowodowaliśmy jakieś negatywne konsekwencje. Odczuwając tę emocję mamy wolę przerywania szkodliwych działań oraz w miarę możliwości naprawiania spowodowanych szkód.

1. Monika podczas kłótni powiedziała partnerowi coś bardzo przykrego, co po namyśle sama uznała za niesprawiedliwie i nieuzasadnione, więc poczuła się winna i postanowiła go przeprosić.
2. Paweł zrealizował zamówienie niezgodnie z instrukcjami klienta, więc doznał poczucia winy i postanowił naprawić błąd oraz w ramach rekompensaty zaproponować coś gratis.
3. Ewelina doznała poczucia winy, gdy uzmysłowiła sobie, że zapomniała zrobić to, do czego się zobowiązała. Postanowiła przeprosić i niezwłocznie nadrobić zaległości odkładając inne sprawy na później. 
4. Marlena poczuła się winna po zjedzeniu niezdrowego posiłku będąc na diecie. Zmotywowało ją to do lepszej troski o to, by nie doprowadzać się do stanu, gdy jest bardzo głodna, bo właśnie wtedy me tendencje do wracania do niezdrowego odżywiania. 

Smutkiem reagujemy po utracie ważnych dla nas osób, wartości bądź rzeczy. Pojawia się także wtedy, kiedy coś udaremnia nasze cele lub gdy okazuje się, że prawdopodobnie nie zdołamy zrealizować planów bez czyjejś pomocy. Czasami właśnie dzięki smutkowi uzyskujemy wsparcie.

1. Piotrek posmutniał po tym, gdy dowiedział się, że nie zdał praktycznego egzaminu na prawo jazdy. Postanowił poprosić instruktora o dodatkowe lekcje, żeby lepiej się przygotować.
2. Dagmara wyraźnie posmutniała, kiedy koleżanka zapytała ją o to, czy ma ochotę wybrać się do kina. Dowiedziawszy się, że Dagmara miała nieplanowane wydatki i nie może sobie pozwolić na zakup biletu, przejęta koleżanka postanowiła ją zaprosić na kawę, żeby omówić te sprawy. 
3. Paweł poczuł smutek, gdy dowiedział się, że jego kolega miał wypadek. Postanowił go odwiedzić w szpitalu, żeby sprawdzić, jak się miewa.
4. Grażynie było smutno po zerwaniu z chłopakiem, więc postanowiła w przyszłości bardziej roztropnie wybrać partnera i nie za szybko otwierać się uczuciowa na nową znajomość, dopóki lepiej nie pozna danego mężczyzny. 

Strachem reagujemy, kiedy pojawia się perspektywa utracenia zdrowia, życia, dobrego samopoczucia czy innych ważnych dla nas wartości bądź dóbr. Pod wpływem strachu jesteśmy bardziej skłonni podejmować roztropne działania mające temu zapobiec.

1. Piotrek przestraszył się na myśl o tym, że ktoś może go okraść podczas urlopu, więc postanowił kupić specjalny portfel turystyczny. 
2. Monika poczuła strach, kiedy jej partner prowadząc samochód bardzo mocno przyśpieszył, więc poprosiła go, żeby zwolnił.
3. Marta poczuła strach na myśl o egzaminie, więc postanowiła bardzo przyłożyć się do nauki przed nim. 
4. Widząc, że latarnia nie działa, Bożena postanowiła dojść do celu inną trasą, ponieważ przestraszyła ją perspektywa przechodzenia ciemną uliczką.

Wdzięczność czujemy, gdy ktoś nas w czymś wyręcza, niesie nam wsparcie i pomoc, jest dla nas oparciem lub powoduje pozytywne zmiany w naszym nastroju lub życiu. Nasza wdzięczność sygnalizuje innym, że doceniamy ich wysiłki. Nam samym ta emocja komunikuje, że ktoś robi dla nas coś wartościowego, oraz to, iż sensownie byłoby kiedyś temu komuś jakoś się odwdzięczyć. 

1. Tomek poczuł wdzięczność, gdy kolega wyświadczył mu dużą przysługę. Postanowił mu się w miarę możliwości odwdzięczyć przy najbliższej okazji.
2. Gdy wróciła późno z pracy, Adrianna doświadczyła wdzięczności wobec partnera za to, że wysprzątał mieszkanie i przygotował dla niej wspaniałą kolację. Poczuła potrzebę, aby wyrazić, że to bardzo docenia. 
3. Aleksandra poczuła wdzięczność, gdy otrzymała pomoc od teściowej przy opiece nad dzieckiem. Dzięki temu było jej łatwiej spojrzeć na wady tej kobiety bardziej przychylnym okiem. 
4. Justyna praktykowała rytuał wdzięczności – z powodzeniem wzbudzała w sobie tę emocję, starając się doceniać to, jakie wartościowe rzeczy robili dla niej ludzie każdego dnia. 

Wstydem reagujemy na sytuacje, które rozumiemy jako odsłaniające nas w stopniu, na jaki w danym momencie nie jesteśmy gotowi. Pojawia się także w okolicznościach, które stawiają nas w złym świetle, kiedy nasze zachowania uchodzą za niewłaściwe, hańbiące, godne potępienia, lub są w jakiś sposób karane w danej grupie społecznej. Doświadczamy wstydu także wtedy, gdy nam się tylko wydaje, że te zachowania na to zasługują. Pod wpływem tej emocji jesteśmy skłonni zatajać pewne sprawy i bardziej starać się o to, by łagodniej przedstawiać własne błędy bądź niewłaściwe postępowanie.

1. Oskar poczuł wstyd, gdy został przyłapany na podglądaniu koleżanek, które kąpały się nago w jeziorze. Postanowił w przyszłości lepiej się ukrywać. 
2. Wiktor poczuł wstyd, gdy wydało się, że nie jest tym, za kogo się podawał. Zaczął próbować załagodzić sytuację, tłumacząc innym swoje dobre intencje. 
3. Weronika poczuła wstyd, gdy przyjaciółka wyjawiła innym osobom jej sekret. Postanowiła w przyszłości staranniej dobierać przyjaciół i więcej rzeczy zachowywać dla siebie. 
4. Filip poczuł wstyd w pracy, gdy podczas omawiania projektu zaproponował wadliwe rozwiązanie, ponieważ wyszło wówczas na jaw, że nie zna się na danym temacie. Skłoniło go to do ponownej oceny własnych kompetencji i zabierania głosu w sprawach, na których naprawdę się zna.
5. Barbara poczuła wstyd, gdy podczas spotkania towarzyskiego zsunęło jej się ramiączko i odsłonił się fragment piersi. Postanowiła zapobiegać takim sytuacjom w przyszłości, bo uznała, że nie lubi przyciągać ciekawskich spojrzeń płci przeciwnej.  

Zawiścią reagujemy w sytuacji, gdy ktoś zdobywa lub posiada obiekty, których nie mamy, a które w naszej ocenie są nam potrzebne lub przez nas upragnione. Skłania nas do wytężonych starań, żeby wyrównać te różnice w stanie posiadania poprzez zdobycie tego samego, co ma ktoś, lub pozbawienie go tego, czego nam brakuje. 

1. Paweł doświadczył zawiści, gdy zobaczył, że jego kolega kupił nowy samochód, a potem poczuł przypływ motywacji, by samemu takiego się dorobić. 
2. Po tym jak dowiedział się, że sąsiad kupił nowy, duży telewizor, Adam poczuł zawiść i pomyślał „oby mu się popsuł”. 
3. Basia poczuła zawiść, gdy zobaczyła, że jej koleżanka ma lepiej zbudowanego partnera, więc postanowiła namówić swojego chłopaka, żeby zaczął chodzić na siłownię. 
4. Elżbieta poczuła zawiść widząc na serwisie społecznościowym zdjęcia koleżanki z egzotycznych wakacji, i od razu poczuła przypływ motywacji, by zacząć planować wspaniały urlop.  

Zazdrość przeżywamy wtedy, gdy odnosimy wrażenie, że ktoś może pozbawić nas czegoś, co jest dla nas ważne. Emocja pojawia się na przykład wówczas, kiedy obawiamy się, że utracimy ważną relację lub cenne przedmioty, bo ktoś nam to odbierze. Mobilizuje nas do podjęcia świadomego wysiłku wkładanego w działania zaradcze.

1. Kasia poczuła zazdrość, gdy zobaczyła, że jej chłopaka kokietuje inna kobieta, wiec od razu zapragnęła podejść do nich i to przerwać. 
2. Tomek poczuł zazdrość, gdy zobaczył, że jego dziewczyna polubiła kilka zdjęć pewnego mężczyzny na serwisie społecznościowym, więc postanowił porozmawiać z partnerką jak ocenia jakość ich związku. 
3. Wojtek doświadczył zazdrości na myśl o tym, że jego przyjaciel częściej spotyka się z innym kolegą, więc postanowił wyciągnąć go na kręgle i do baru.  
4. Kamila była zazdrosna, bo siostra, na której jej bardzo zależało, ostatnio spędzała więcej czasu ze swoją przyjaciółką, niż z nią. Postanowiła więc postarać się zaplanować wspólne wyjście, żeby być bliżej z krewną. 
5. Piotrek poczuł zazdrość, kiedy zobaczył, że jego znajoma miło spędza czas z jakimś kolegą, który wyraźnie jest nią oczarowany. Dzięki temu Piotr uzmysłowił sobie, że ta kobieta nie jest mu obojętna, oraz postanowił zaprosić ją na kawę i do kina. 

Ludzie czasami mylą zazdrość i zawiść, ponieważ zdarza się, iż emocje te wzajemnie się przeplatają, choć nie jest to regułą. Nie są tym samym, więc warto je dodatkowo tutaj omówić dla lepszego ich zrozumienia. Fizjologiczne przejawy zazdrości to duszność, przyśpieszone bicie serca, uczucie dławienia się, ściśnięte gardło, napięte mięśnie, skurcze, zaciśnięte zęby. Towarzyszą im poczucie urażonej dumy i wzmożona podejrzliwość, zwiększona potrzeba kontroli, chęć chwycenia lub zabrania tego, co dla nas ważne i odepchnięcia lub wyeliminowania kogoś, kto może nas tego pozbawić. Pod wpływem zazdrości człowiek skupia uwagę na tym, co w partnerze lub jego zachowaniu wydaje się podejrzane, nadmiernie koncentruje się na wszystkim, co uznaje za zagrożenie dla istotnej relacji. Dzieje się to w atmosferze nieufności. Zazdrość czasem skłania do izolowania siebie, a także swojego partnera od innych, a czasami do wycofywania się, by ograniczyć ryzyko, że ktoś nas pozbawi kogoś, kto dla nas jest ważny. Niekiedy zazdrość czujemy w kontakcie z kimś bardziej atrakcyjnym, otwartym, pewnym siebie od nas, ale nie dlatego, że po prostu ma te cechy lepiej rozwinięte, lecz przewidując, że dzięki nim może nas czegoś pozbawić, na przykład partnera, przyjaciela, koleżanki, odpowiedniej dozy kontaktów z kimś, kogo lubimy. Natomiast zawiść przejawia się fizjologicznie w taki sposób, że pojawia się napięcie mięśni, uczucie zesztywnienia ciała, zaciśnięte usta, a czasami także wypieki na twarzy. Typowy przykład zdarzeń, w trakcie których człowiek doświadcza zawiści, to sytuacje, gdy ktoś zyskuje uznanie za coś, co my zrobiliśmy, ktoś, z kim rywalizujemy więcej od nas osiąga lub ktoś, z kim mamy styczność, zdobywa to, czego sami pragniemy. Zawiści towarzyszą myśli o tym, że zasługujemy na to, co mają inni, że niesprawiedliwym jest, iż inni mają więcej od nas. Pojawiają się refleksje, że los nas źle potraktował, oraz że wiedzie nam się gorzej w życiu niż innym, co jest w naszym mniemaniu nie fair. Współwystępują z tym porównania z innymi, którzy mają więcej od nas, ewentualnie posiadają pożądane przez nas cechy. Mroczną stroną zawiści bywa atakowanie innych, żeby się na nich odegrać, krytykowanie ich, dążenie do zepsucia ich reputacji, pogorszenia ich sytuacji, by była nie lepsza od naszej. Konstruktywną cechą zawiści jest to, że na szczęście czasami motywuje nas do cięższej pracy, rozwoju i wytężonych starań, by zyskać pozycję nie gorszą od osób, wobec których doświadczyliśmy tej emocji. Nie jest wtedy niszczycielska, lecz skłania do ambitnego działania. 

Jak widać, emocje odgrywają niebagatelną rolę. Są czymś wartościowym, choć mogą również jawić się jako coś problematycznego, gdy ktoś ma trudność z ich regulacją. 

Emocje to fascynujący temat, więc jeszcze niejednokrotnie wrócimy do tego zagadnienia.