Omówimy temat zaburzeń osobowości. To istotne zagadnienie, gdyż zaburzenia osobowości wpływają na sposób, w jaki dana osoba myśli, odczuwa i wchodzi w interakcje z innymi ludźmi. Omówione zostaną różne typy zaburzeń osobowości, ich cechy charakterystyczne oraz wyzwania, z jakimi borykają się osoby dotknięte tymi problemami.

Czym są zaburzenia osobowości? 

Zaburzenia osobowości to trwałe wzorce myślenia, odczuwania i zachowania, które są skrajnie różne od oczekiwań społecznych i powodują trudności w funkcjonowaniu w codziennym życiu. Osoby z zaburzeniami osobowości często mają problemy w relacjach interpersonalnych, pracy, szkole czy w życiu społecznym. Te zaburzenia mogą wpływać na to, jak osoba reaguje na sytuacje stresowe, jak postrzega siebie i innych oraz jak reguluje swoje emocje.

Według klasyfikacji DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) wyróżnia się trzy grupy zaburzeń osobowości, zwane także klastrami: A, B i C.

Klaster A
Osoby z zaburzeniami z tego klastra mają tendencję do dziwacznych, nietypowych zachowań i często bywają postrzegane jako ekscentryczne. Te zaburzenia są często związane z nietypowymi wzorcami myślenia i percepcji.

• Osobowość paranoiczna
  Cechy charakterystyczne: nadmierna podejrzliwość, brak zaufania do innych, przekonanie, że inni mają złe intencje. Osoby z tym zaburzeniem często interpretują neutralne lub pozytywne działania innych jako zagrożenie i mogą unikać bliskich relacji z powodu lęku przed zdradą.
   
• Osobowość schizoidalna
  Cechy charakterystyczne: unikanie relacji społecznych, emocjonalny chłód, brak potrzeby bliskich relacji. Osoby z tym zaburzeniem często wydają się obojętne na innych i mogą preferować samotność. Nie odczuwają dużej potrzeby bliskości czy akceptacji społecznej.
   
• Osobowość schizotypowa
  Cechy charakterystyczne: dziwaczne myślenie, przekonania i zachowania, a także trudności w nawiązywaniu relacji społecznych. Osoby z tym zaburzeniem mogą mieć nietypowe przekonania (np. myśli magiczne) i odczuwać silny dyskomfort w sytuacjach społecznych.

Klaster B
Osoby z tymi zaburzeniami charakteryzują się silnymi emocjami, impulsywnością i tendencją do dramatyzowania w relacjach międzyludzkich.

• Osobowość antyspołeczna
  Cechy charakterystyczne: brak szacunku dla norm społecznych, manipulacja innymi, impulsywność, brak wyrzutów sumienia za krzywdy wyrządzone innym. Osoby z tym zaburzeniem często angażują się w ryzykowne zachowania i mogą mieć konflikt z prawem.
   
• Osobowość borderline (z pogranicza)
  Cechy charakterystyczne: niestabilne relacje interpersonalne, intensywny lęk przed porzuceniem, skrajne zmiany nastroju, impulsywność. Osoby z tym zaburzeniem często odczuwają głęboką niestabilność emocjonalną, a ich relacje mogą przechodzić od idealizacji do deprecjonowania partnerów.
  
   

• Osobowość histrioniczna
  Cechy charakterystyczne: potrzeba bycia w centrum uwagi, skłonność do dramatyzowania, przesadna emocjonalność. Osoby z tym zaburzeniem mają tendencję do powierzchownych emocji, a ich zachowanie jest często postrzegane jako teatralne i przesadne.
   
• Osobowość narcystyczna
  Cechy charakterystyczne: poczucie wyższości, potrzeba podziwu, brak empatii. Osoby z tym zaburzeniem mają przekonanie o swojej wyjątkowości i często traktują innych instrumentalnie, aby osiągnąć swoje cele. Ich poczucie własnej wartości jest jednak kruche, co prowadzi do skrajnej wrażliwości na krytykę.

Klaster C
Zaburzenia z tego klastra charakteryzują się nadmiernym lękiem i niepokojem, szczególnie w sytuacjach społecznych.

• Osobowość unikająca
  Cechy charakterystyczne: silny lęk przed odrzuceniem, unikanie relacji i interakcji społecznych z powodu poczucia niższości. Osoby z tym zaburzeniem bardzo pragną akceptacji, ale jednocześnie unikają sytuacji społecznych, w których mogłyby doświadczyć krytyki lub odrzucenia.
   
• Osobowość zależna
  Cechy charakterystyczne: potrzeba bycia zależnym od innych, trudności w podejmowaniu samodzielnych decyzji, strach przed samotnością. Osoby z tym zaburzeniem mają tendencję do nadmiernego polegania na innych, aby podejmować decyzje, i często obawiają się utraty wsparcia.
   
• Osobowość obsesyjno-kompulsywna
  Cechy charakterystyczne: nadmierna potrzeba kontroli, perfekcjonizm, sztywność w myśleniu i działaniu. Osoby z tym zaburzeniem często mają wysokie oczekiwania wobec siebie i innych, co prowadzi do trudności w adaptacji do zmian i elastycznym podejściu do problemów.

Jak rozpoznać zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości różnią się od „zwykłych” cech osobowości tym, że są długotrwałe, sztywne i powodują znaczne trudności w codziennym funkcjonowaniu. Diagnoza jest dokonywana przez specjalistę, który przeprowadza szczegółowy wywiad oraz analizę zachowań i sposobu myślenia pacjenta. Ważne jest, aby odróżnić zaburzenia osobowości od chwilowych trudności emocjonalnych lub zachowań wynikających z wpływu sytuacji zewnętrznych.

Leczenie zaburzeń osobowości?

Zaburzenia osobowości można skutecznie leczyć, choć proces ten bywa długotrwały i wymaga zaangażowania pacjenta. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest pomaga osobom z zaburzeniami osobowości zrozumieć, jak ich myśli wpływają na emocje i zachowania, oraz nauczyć się bardziej adaptacyjnych wzorców myślenia. Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) była tworzona pod kątem kompleksowego leczenia osobowości borderline (jako jeden elementów wszechstronnych oddziaływań). Koncentruje się na nauce regulacji emocji, tolerancji na stres i budowaniu zdrowszych relacji interpersonalnych. Terapia psychodynamiczna skupia się na zrozumieniu nieświadomych motywów i wczesnych doświadczeń, które mogą przyczyniać się do rozwoju zaburzeń osobowości. Farmakoterapia bo chociaż leki mogą być stosowane w celu łagodzenia objawów towarzyszących, takich jak nadmierny lęk, depresja czy impulsywność.
 

Słowa kluczowe artykułu: zaburzenia osobowości, typy zaburzeń osobowości, osobowość borderline, osobowość paranoiczna, osobowość narcystyczna, osobowość unikająca, psychologia, psycholog online, leczenie zaburzeń osobowości, objawy zaburzeń osobowości, terapia zaburzeń osobowości, diagnoza zaburzeń osobowości